Duitse Antwerpenaren (of Antwerpse Duitsers?)
Table of Contents
Beschrijving en foto’s van de glasramen vindt u op deze pagina, gewijd aan de koorvensters
De laatste restauratie van de kerk (1901 tot 1910) was een ’total make-over’, aangestuurd door de Duits-protestantse gemeenschap, onderdeel van de ‘Duitse kolonie’ van Antwerpen, een groep burgers die t/m WO-I een dominante positie innam in het Antwerpse stadsweefsel, economisch, architectonisch, cultureel en spiritueel. Talrijke sporen in de stad getuigen hiervan en van het laatste toch wel vooral deze kerk. [meer kunt u lezen op de http://duitsekolonie.procant.be]. Zo zijn bijv. de prachtige glasvensters in de kerk gemaakt door de firma Hochreiter & Geyer, gevestigd in de Zurenborgstraat te Antwerpen (voorheen in de Kerkstraat). Beide van Duitse origine.
Net als de rest van het interieur getuigen zij van de Lutherse invloed, samenhangend met de toenmalige kapitaalkrachtige Duitse gemeenteleden, die de hele renovatie betaalden en ook de glas-in-lood ramen sponsorden. De namen van de schenkers zijn onder de diverse vensters gegraveerd. In dit filmpje krijgt u een globaal beeld van de ramen in de kerk. Daaronder iets over de schenkers.
De schenkers
In 2019 zijn de glasramen gedemonteerd en door de firma Monument Vandenkerckhoven gerestaureerd. Ze werden eind oktober van 2020 teruggeplaatst. Nu zijn ze weer ‘glashelder’ en stralend van kleur. Ook de namen van de schenkers en de ‘glasmaker’ zijn weer prima leesbaar.
Dhr. en mw. Richard Böcking
Alle 5 langwerpige koorvensters (de 4 evangelisten rondom Jezus) zijn geschonken door dhr. Richard Böcking, die in de periode van de restauratie voorzitter was van het kerkbestuur. Hij was naast een succesvol en schatrijk zakenman, ook de drijvende kracht achter tal van sociale en culturele initiatieven en verenigingen, en niet te vergeten: de beide Deutsche Schulen (de ‘sjieke’ aan de Quellinstraat, en de ‘Diakonieschule‘ achter de kerk). Hij kocht de grond (krot) op de hoek van de Kleine Kauwenbergh en de Lange Winkelstraat en liet daar een hoekhuis op bouwen (min of meer gelijktijdig met de kerkrestauratie) in ‘Vlaamse stijl’. Dit richtte hij in als Evangelisches Altenheim (Protestantse bejaardenhuis). Zijn bedoeling was om dit gebouw aan de Kerk te schenken, maar hij heeft dit nooit op papier gezet, en de oorlog kwam ertussen. Dat wil zeggen: Dhr. Böcking moest in 1918 het land verlaten, want hij had gecollaboreerd (en in zijn geval klopt de term). Onder de vensters staat “Geschenk von Herrn & Frau Richard Böcking.”
Dhr. en mw. Wilh. Scheibler
De twee grote thematische vensters, links boven de kansel, en rechts boven de doopvont illustreren de twee sacramenten (die de protestanten als dusdanig met de katholieken delen: ) Het heilig avondmaal en de (kinder-)doop. De laatste is niet letterlijk in de evangeliën te vinden, maar wordt gekoppeld aan het verhaal van de moeders die hun kinderen tot Jezus brachten om door hem gezegend te worden. Toen Jezus ‘followers’ ze wilden tegenhouden, repliceerde Jezus : ‘Laat de kinderen tot mij komen! Verhindert ze niet’…. Deze beide vensters zijn geschonken door ‘dhr. en mw. Wilhelm Scheibler’
Wilhelm Scheibler (1855 – Krefeld) was een kleinzoon van Johann Scheibler (1777-1837), de uitvinder van de tonometer (zie wiki). Wilhelm is in 1886 gehuwd met Eleonore Günther (1858-) dochter van de Duitse consul te Antwerpen Heinrich Otto Günther. Haar moeder was een Vlaamse: Hortense David de Gheest. Toeval of niet, maar de overgrootmoeder van Wilhelm Scheibler heette : Theresia Böcking…
Ook over Wilhelm Scheibler is er een sekwesterdossier (samen met Paul en Frédéricq, d.w.z. zijn beide zonen)[note]nr. 6127Dossier “Scheibler Wilhelm en Paul en Frédéric”. 1925-1934.[/note]. De suggestie dat het glasraam geschonken zou zijn door een andere Wilhelm Scheibler (1883 geboren) is weinig waarschijnlijk, omdat deze zich pas in 1907 te Antwerpen vestigde.
Mw. J. Schull
Haar naam staat prominent onder het herinneringsraam (orgelgalerij, voorgevel). Over haar heb ik geen info gevonden. Enkel een visitekaartje in het archief van dhr. Böcking, waarin ze een gift belooft van 200 frs (voor een ander element van het interieur).
Dhr. C. Friz
Dit glasraam vindt u op de orgelgalerij (tegenover de speeltafel). De schenker is de heer C. Friz.
De volgende twee namen bevinden zich in de gewone blanke glasvensters aan de Noordzijde van de kerk. Ook deze zijn door individuele leden gesponsord.
Dhr. Fr. Speth
Wij lezen hier de namen van Fr. Speth, de grote man van de petroleum-industrie eind 19e eeuw. Afkomstig uit Duitsland was hij via de USA in Antwerpen terecht gekomen met zijn petroleumfirma: American Standard Oil (SO, Esso). Hij had een kasteeltje in Kapellen (nu Atheneum) en was in Antwerpen en omstreken gekend als kunstmecenas (de “baadsters” van Wijnants). Het landhuis is nu het home “Philippe Speth”, genoemd naar diens zoon die in 1945 sneuvelde als soldaat in het Belgische leger. Zijn broer Jean (geboren Hans) was voor en na WO I burgemeester van Kapellen.
.JPG)
E. Krumbholtz
Daarnaast treffen we het laatste gesigneerde raam aan: E. Krumbholtz (dezelfde die ook het Smyrna tapijt heeft geschonken voor het koor, dat versleten en vuil was, en niet reparabel, dat het in 2021 is weggedaan).
Deze beide foto’s dateren van de voor de restauratie. Toen er stellingen in de kerk stonden om nood-steunen aan te brengen en vangnetten, omdat het lood verzwakt was en roest de stenen structuur aantastte, die begon af te brokkelen (u ziet een brokstuk liggen op de eerste foto – Speth): De vensters dreigden ’te bezwijken’ (2011). Vandaar de moeilijke leesbaarheid, want ze waren nog niet gereinigd.